نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

هدف اين پژوهش، بررسي نقش دورة راهنمايي كشور در انتقال فرهنگ شهادت ، ايثار و جهاد بر اساس تحليل محتواي كتابهاي درسي فرهنگ اسلامي فارسي و علوم اجتماعي بوده است. روش پژوهش توصيفي از نوع تحليل محتوا و جامعة آماري شامل كليه كتابهاي درسي دورۀ راهنمايي كشور در سال تحصيلي 86-1385 بود. حجم نمونه برابر با 9 كتاب درسي فرهنگ اسلامي و تعليمات ديني، فارسي و علوم اجتماعي دورة راهنمايي بود. روش نمونه گيري هدفمند بود. ابزار اندازه گيري فهرستوارة تحليل محتواي كتاب هاي درسي بر اساس فرهنگ شهادت، ايثار و جهاد بود كه توسط محقق ساخته شد. اين فهرستواره داراي 36 مؤلفه مربوط به فرهنگ شهادت، ايثار و جهاد بود. پايايي آن از راه ضريب توافقي 75/93 به دست آمد. اطلاعات حاصله با استفاده از شاخص آماري فراواني تجزيه و تحليل گرديد. عمده ترين نتايج به دست آمده به شرح زير بود:طبق نتايج به دست آمده، در كتابهاي درسي فرهنگ اسلامي و تعليمات ديني، فارسي و علوم اجتماعي دورة راهنمايي كشور در مجموع 507 بار، به مؤلفه هاي فرهنگ شهادت، ايثار و جهاد توجه شده است كه بيشترين توجه به مؤلفه هاي مقاومت و ايستادگي (68 مرتبه)، مبارزه با ظلم و جهل (54 مرتبه)، تعاون (45 مرتبه) و مبارزه در راه خدا (43 مرتبه) و كمترين توجه به مؤلفه هاي دوري از خواري و ذلت (1 مرتبه)، دوري از دنيا پرستي (2 مرتبه)، اداي تكليف الهي (2 مرتبه) و دل كندن از علايق (3 مرتبه) بوده است.

پيوند بين جامعه شناسي كه مقوله اي وارداتي است با ايثار و شهادت كه مقوله اي اسلامي است يك ديالكتيك فكري است كه روشنفكران متعهد بايد زيركانه اين پيوند را برقرار كنند . ايثار و شهاد ت مفاهيمي آن جهاني است كه داراي اهدافي هر دو جهاني است . در مقابل عقلانيت ابزراي مدرن كه هدف از انسان و آفرينش او را ماده مي داند عقلانيت ايثاري انسان را خلاصه در اين جهان تصور نمي كند ، بلكه به دنبال ايجاد جامعه اي است كه سعادت هردو جهان انسان را تامين كند با تاكيد بر سعادت آن جهاني كه باقي و ماندگار است. هدف از عقلانيت يثاري ايجاد جهاني امن مبتني بر برابري بين انسان ها، عدالت مهر و محبت، داشتن حزب اسلامي، مبارزه با شرك و كفر در هر شكل آن و در نهايت رسيدن به مدينه فاضله است . مدينه فاضله جامعه اي است مبتني بر اصول مسلمه اسلام كه كنشگران آن همه خود را در محضر خداوند مي بينند و قادر است سعادت هر دو جهاني انسان را تامين كند . امروزه رشد موج اسلامگرايي در جهان به خوبي پيداست . اين مسئله با درخشش انقلاب اسلامي كه بر پايه ايثار و شهادت شكل گرفت و بعد از آن پيروزي هاي درخشان رزمندگان حزب الله لبنان در جنگ هاي مختلف بخصوص جنگ 33 روزه سال 2006 ك در قلب هژموني كفر انجام شد باعث شد كه مقوله ايثار و شهادت بار ديگر براي امت اسلامي گشود شود .

در اين مقاله ، معناي لغوي ايثار، معناي اصطلاحي ايثار، فضليت ايثار، فرق انفاق و ايثار، انواع ايثار (ايثار و مال، ايثار و جهاد ، ايثار و شهادت، ايثار و زهد، ايثار و آبرو، ايثار و طبيعت) بررسي شده است و همچنين جايگاه ايثار، مفهوم مصاديق آن در قرآن و كلام معصومين (عليهم السلام)، ايثار در زندگاني پيامبر(ص) و ائمه طاهرين(ع) و بانوان گرانقدر اسلام مورد تحقيق و كنكاش قرار گرفته است. در ادامه اين مباحث به ايثار در دوره انقلاب اسلامي، ويژگي هاي ايثارگر، لوازم و موانع ايثار و شيوه هاي ايجاد ايثار در جامعه پرداخته مي شود. مقدمه با توجه به اهميت ايثار و فداكاري در جامعه و با توجه به اين كه خداوند مهربان در قرآن مجيد در آيات مختلف به صورت واضح و روشن اهميت آن را بيان كرده است. بنابراين بررسي جايگاه مفهومي و مصداقي آن در ابعاد مختلف، ضرورت مي يابد و از آن به عنوان وظيفه اسلامي ياد مي شود. بر اين اساس با مراجعه به روايات اهل بيت(ع) و زندگاني آنان مي توان بدين امر پرداخت كه آن بزرگواران چه قدر به ايثار و گذشت توجه و عنايت داشته اند. بنابراين موضوع ايثار اهميت فراواني دارد، اين اهميت تا بدانجاست كه در بسياري ازجوامع اسلامي، به عنوان يك امر ديني در سازمان بخشيدن به جوامع و دفاع ازجامعه زندگي جمعي نقش بسياري داشته است. هدف از ارائه اين مقاله شناساندن جايگاه ايثار و فضليت آن در اسلام، و همچنين تصريح آن جهت بالا بردن روحيه ايثار و ايثارگري در افراد و جامعه است.

در فرهنگ بشري ، هميشه انسان هاي فداكار مورد احترام بوده اند. حتي كساني كه شهامتِ از خود گذشتگي ندارند ، در برابر عظمت انسان هاي از جان گذشته ، خضوع مي كنند و زبان به تحسين آنان مي گشايند . در فرهنگ دين ، ايثار و شهادت علاوه بر نيكنامي ، داراي ارزش معنوي و روحاني است . انسان فداكار ، ازعلائق خويش در راه هدف هاي متعالي ، مي گذرد ، تا به رضايت حضرت حق دست يابد . قداست شهيد بر اصولي چون " از اويي و به سوي اويي"، " كرامت و منزلت انسان" ، پويايي انسان "، " كمال نيكويي"، " مسابقه در نيكي ها "،" مرگ آگاهانه" ، اخلاص" ، "زندگي راستين " و تـأسي به الگوهاي جاودانه “ متكي است